Gebakken klinkers voor de grootste begraafplaats van Berlijn

Door het grote aantal bezoekers en de zware regenval waren de grotendeels onverharde hoofdpaden jaar na jaar steeds slechter geworden. Nu worden de belangrijkste delen van het padennetwerk voorzien van gebakken klinkers die Vandersanden speciaal voor dit project ontwikkelde en produceerde in samenwerking met het team voor monumentenzorg.

In november 1886, toen de op dat moment nog zelfstandige stad Spandau de begraafplaats opende, werden de toegangswegen niet verhard. De reden? Geldgebrek. Dankzij de eigenschappen van de bodem was dat niet zo erg. De begraafplaats ligt namelijk in een bosrijk, heuvelachtig duinlandschap. De ondergrond bestaat voornamelijk uit zand en het grondwater bevindt zich ver onder het maaiveld. De naam van de begraafplaats is afgeleid van de locatie: met dennen begroeide zandduinen worden in de volksmond ook wel ‘Küsseln’ genoemd, dat uiteindelijk verbasterde tot ‘Kisseln’. Aanvankelijk was het terrein slechts 5,2 hectare groot. Maar gezien de snel groeiende bevolking en de gevolgen van twee wereldoorlogen in de eerste helft van de 20e eeuw was het een prioriteit om de begraafplaats telkens weer uit te breiden. Zelfs na de voorlopig laatste uitbreiding in het begin van de jaren ‘70 bleven veel van de hoofdpaden onverhard.

Voor Tobias Heim en de productie-experts van Vandersanden volgde een “ingewikkelde maar ook erg boeiende” testfase. “In het begin was het een kwestie van de beste kleur te vinden met kleine proefproducties”, vertelt Heim. “In de omgeving van onze baksteenfabriek in Oberlausitz vonden we klei die na het bakken dicht in de buurt kwam van de gele tint die de bestaande klinkers hadden.” Toch vond monumentenzorg het niet voldoende om alleen de kleurtint te benaderen. De bestaande bakstenen hadden ooit een felgele kleur, maar in de loop der tijd vormde zich een soort patina op het oppervlak ... En dat kleurenspel moesten de nieuwe klinkers van Vandersanden nabootsen.

Er waren meerdere pogingen nodig voordat Vandersanden de ideeën van monumentenzorg tot in de puntjes kon verwezenlijken. “Na elke proefproductie legden we een proefvlak aan op de begraafplaats. Samen met alle betrokkenen bekeken we het resultaat”, aldus Tobias Heim. “Soms waren de klinkers iets te geel, soms iets te grijs en dan weer zagen ze er gewoon te nieuw uit. Het juiste kleurenspel en het gewenste effect bereiken was een echte uitdaging.”

Maar die uitdaging ging verder dan alleen het vinden van de juiste kleur . Tobias Heim: “Strengpersklinkers met zijden van exact 14 centimeter produceren is technisch nauwelijks haalbaar. We konden wel tot het compromis komen dat de bakstenen iets groter zouden worden, met een zichtzijde van 15x15 centimeter. Dat doet niets af aan de algehele uitstraling van de bestrating.” Ten slotte stemden de publieke opdrachtgevers uit Berlijn-Spandau er ook mee in om de klinkers ‘af te slanken’. Gebakken klinkers van 15 centimeter hoog zijn namelijk over gedimensioneerd en duurzaam. “Op de hoofdpaden worden nu 7 centimeter hoge klinkers gelegd. En op de kruisingen zorgen de 10 centimeter hoge straatbakstenen voor meer dan voldoende stabiliteit.” In dit geval worden de gebakken klinkers, in tegenstelling tot de Duitse norm, overigens zonder vellingkant gemaakt. “Volgens de instructies van monumentenzorg mogen de straatklinkers er namelijk niet gloednieuw uitzien. Afsplintering tijdens het transport of bij de verwerking is voor één keer meer dan welkom”, zegt Tobias Heim met een lach.

Ontdek S-line smalle straatbakstenen

• Project – Bosbegraafplaats ‘In den Kisseln’, Berlijn-Spandau
• Adres – Pionierstraße 82, 13589 Berlijn
• Opdrachtgever – districtsbestuur Berlijn-Spandau
• Oplevering – 2023
• Gebruikte producten – “Spandau Antik”, een speciaal door Vandersanden ontwikkelde projectsteen