“De stad is een lappendeken van plekken met een eigen karakter.”
De architecten van Heren 5 uit Amsterdam zien zichzelf niet als de klassieke regisseur in het vormgevingsproces van de gebouwde omgeving. Ze gebruiken graag de metafoor van de razendsnel zigzaggende zwerm vogels die, ogenschijnlijk ongestuurd, feilloos zijn weg vindt. De ‘onzichtbare dirigent’ in zo’n zwerm, die rol spelen ze het liefst.
De tijd is rijp
‘De toekomst is er elke dag,’ zegt De Jong. ‘We ontwerpen en bouwen om mensen een prettige en duurzame leefomgeving te geven.’ Atteveld: ‘Mensen kijken op buurtniveau naar de kwaliteit in hun leefomgeving. Een ontwerper moet onder de huid van bewoners kunnen kruipen en samen met hen durven dromen over hoe de woonomgeving er uit zou moeten zien. Vervolgens is het aan ons - de sector - om ervoor te zorgen dat die dromen vertaald worden naar concrete projecten.’
Het momentum is gunstig, aldus De Jong: 'De bereidheid om nieuwe ideeën en visies in stedenbouw en architectuur te realiseren is groot. Tijdens de wederopbouw, na de Tweede Wereldoorlog, luidde het credo: licht, lucht en ruimte. Nu zou dat credo kunnen luiden: de menselijke maat en groene leefkwaliteit.'
Stapsgewijs verdichten
Heren 5 architecten is gevestigd in het havengebied van Amsterdam Noord, de plek waar industriële bedrijvigheid vanzelfsprekend is en waar je tegelijkertijd een nieuw stuk stad zich ziet vormen. ‘Wat hier in Noord gebeurt,’ zegt Atteveld, ‘toont goed aan hoe je kwaliteit in de gebouwde omgeving kunt brengen. Omdat de druk op de stad groot is, zie je overal nieuwe subcentra ontstaan met eigen kenmerken en kwaliteiten. Ik denk dan ook dat verdichting de toekomst is. Een stad als Amsterdam kan qua inwonersaantal verdubbelen en toch in kwaliteit toenemen, juist ook in de openbare ruimte.’ De Jong: ‘De groei vindt nu ook meer organisch plaats. Niet in één klap duizenden woningen erbij, maar stapsgewijs zodat je ideeën als het ware op kleine schaal kunt testen.
De stad is een lappendeken van plekken met een eigen karakter. Daar moet je met nieuwe ontwikkelingen in meegaan.
Uit de comfortzone
We staan, in de visie van beide architecten, dus aan de vooravond van grote veranderingen in de leefomgeving. Toch is er ook een tegengeluid: de mens is behoudend en wil niets liever dan een rijtjeshuis met een tuintje, hoor je nog wel eens. Atteveld: ‘Dat is een redenatie die voortkomt uit het feit dat in het productieproces maximale efficiency is bereikt. Maar dat is wat anders dan vanuit de gebruiker nadenken over nieuwe woonconcepten. Niemand vroeg ooit om de iPhone, maar Steve Jobs was zo visionair dat hij een product op de markt zette waar nu niemand meer buiten kan. In woningbouw moet je ook uit de comfort zone stappen, loskomen van wat je al hebt.’
Mens-verhaal-toekomst
Samenwerken om meer kwaliteit in de gebouwde omgeving en openbare ruimtes te brengen is zo ongeveer het DNA van Heren 5. De Jong: ‘Collectiviteit is een sleutelwoord voor ons. Vandaar ook de parallel met de zwerm vogels. Dat is een soort zelfsturend mechanisme: als de teamflow er is, als iedereen gelooft in het doel, kun je bergen verzetten. Dat gaat niet vanzelf, daarom heb je een goed verhaal nodig, een sterk idee. Een verhaal dat je deelt met elkaar en dat zeggingskracht krijgt in de realisatie van het project. Die drie aspecten zijn de essentie van onze visie op stedenbouw en architectuur: mens, verhaal, toekomst.’
